EnergieRijk Den Haag: samenwerken aan aardgasvrije utiliteitsbouw

Een goed voorbeeld van kansen benutten is de Kerketuinenweg, een groot pand van de gemeente met werkplaatsen voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. David vertelt: “We zijn eerst elektriciteit gaan opwekken met zonnepanelen, daarmee kregen we het gasverbruik redelijk naar beneden. Vervolgens zagen we de kans om het warmtenet dat daar lag naar het pand toe te trekken. Bijna 2 jaar geleden hebben we ceremonieel de aardgasklep laten verwijderen door de wethouder. Een mooi moment. Dit project gaf ook gelijk de mogelijkheid voor de omgeving om aan te sluiten op zo'n infrastructuur. Omdat de gemeente meedeed, werd het project haalbaar voor derden. Dat is echt het spel waar wij als gemeente gevoelig voor zijn: kansen signaleren en ze gebruiken om weer nieuwe mogelijkheden te scheppen voor de omgeving.”

Andrea legt uit dat ERDH eerst vooral naar het centrum van de stad keek, maar sinds 2024 ook naar andere delen van de stad zoals de ‘internationale zone’. “Daar hebben de gemeente en Rijksvastgoedbedrijf (RVB) veel vastgoed. Dat eigenaarschap maakt het logisch dat je samen optrekt, zodat je ook samen kunt beslissen.” 

“Voor ons is het vooral fijn dat je als landelijke overheid en lokale overheid bij elkaar aan tafel zit en samenwerkt”, zegt Andrea. “Bij ERDH hebben we afgesproken: we onderzoeken of we bij het verduurzamen van vastgoed samen kunnen werken, door gebouwoverstijgend te kijken naar panden bij elkaar in de buurt. Dat helpt echt om meters te maken.” David benadrukt dat het gedeelde belang aan beide kanten groot is. “Als je samenwerkt, word je sterker. We hebben hetzelfde doel: verduurzamen, van het gas af, als overheid het goede voorbeeld geven. Maar die pioniersrol is soms ingewikkeld.”

De verschillende perspectieven van de gemeente en het RVB kunnen elkaar aanvullen, maar ook botsen. Andrea legt uit: “Het RVB kijkt vooral vanuit het eigenaarschap van het pand, wij kijken veel meer naar de context van de omgeving. Wat voor gebouw het is, welke functie het gebouw heeft in de wijk, dat er mensen werken, die misschien ook graag in de buurt wonen of hun kinderen daar op school hebben. Dat maakt het interessant, want je vult elkaar aan door je inzichten te combineren bij verduurzaming en uitbreiding.”

“Maar we kwamen er ook achter dat het RVB anders omgaat met hun huurders”, vertelt David. “Bij ons sluiten huurders en gebruikers zelf een energiecontract af. Dus als wij willen verduurzamen moeten we om de tafel met huurders, zorgen dat we samen tot onze doelen komen. En dan vraag je bij het RVB ‘hoe doen jullie dat?’ Die zeggen: dat is simpel, wij gaan zelf over de energiecontracten, verrekenen de kosten in de vierkante meterprijs en klaar. Je kunt dus op meerdere manieren een relatie met je gebruikers en huurders hebben over het energieverbruik. 

Een van de dingen waar ERDH zich specifiek op richt is de koppeling van een warmte- en koudeopslag (WKO) tussen gemeente- en rijksgebouwen. David: “In eerste instantie hebben we de vastgoedportefeuilles van de gemeente en het RVB op een kaart over elkaar heen gelegd. Vervolgens keken we naar de locaties waar een WKO ontwikkeld zou kunnen worden. We hebben onderzocht welke grote afnemers van het RVB en de gemeente dicht genoeg bij elkaar liggen om met leidingen te kunnen koppelen. Je wilt namelijk geen 2 panden die een kilometer uit elkaar liggen aansluiten op dezelfde WKO. Het idee was: maximaal 100 meter naar links of rechts graven.”

Door de portefeuilles zo over elkaar te leggen, ontstond een ‘stippenkaart’. “Je ziet dan direct waar de mogelijkheden liggen. Dat geeft een praatplaatje, zowel voor ons als voor het RVB, om te zeggen: hier zien wij kansen.” Tegelijkertijd erkent hij dat er altijd redenen kunnen zijn om nee te zeggen. “Op een gegeven moment moet je gewoon iets op de kaart tekenen en kijken wat er mogelijk is. Als je dat pad volgt, kom je allerlei factoren tegen waar je goed over moet nadenken en die je moet organiseren.”

Andrea en David noemen 5 belangrijke stappen:

1. Investeringsprogramma’s afstemmen op de meerjarenonderhoudsplanning (MJOP) van de gebouwen.
2. Zorgen dat je in de openbare ruimte mag ontwikkelen en leidingen kunt aanleggen.
3. Bepalen hoe de governance in elkaar steekt: wie organiseert wat en voor welk stukje techniek, ten opzichte van de afnemers?
4. Juridische dekking regelen: mag het juridisch, en hoe wordt dat geregeld?
5. Exploitatie inrichten: wie neemt warmte en koude af, wie levert, en hoe worden de kosten en het beheer verdeeld?

“Het programma ERDH heeft een langjarige opzet en is echt een versnellingsprogramma”, zegt Andrea. “We willen voorbeelden creëren en kennis opbouwen, zodat je later beter weet wat in de praktijk werkt. Daar hebben andere gemeenten ook iets aan.” 

Andrea benadrukt dat die ruimte om te leren ook buiten ERDH belangrijk is: “Je hebt als overheid de kans om te kijken, te leren en samen te werken. Het helpt sowieso als alle betrokken partijen een vergelijkbare tijdshorizon hanteren.” David vult aan dat het bovendien waardevol is om ervaringen te delen met organisaties in vergelijkbare situaties. “Iedereen loopt tegen dezelfde problemen aan, maar met net een ander tintje. Door open en transparant te zijn, elkaar te laten zien waar je tegenaan loopt, kun je samen oplossingen vinden. Dat is het inspirerende: door te observeren en te leren van de ervaringen van anderen, ontdek je nieuwe kansen en voordelen die anders onbenut zouden blijven.”

“Het gaat erom dat je alle puzzelstukjes samenbrengt,” zegt David. “Warmte, koude, energie, techniek, governance, investeringen – je moet het allemaal op elkaar afstemmen om het werkbaar te maken.” Andrea voegt toe: “We zijn partners binnen ERDH: als we het samen doen, kunnen we het beter, kunnen we het wél.”

• Postbus.ERDH@rijksoverheid.nl 

• EnergieRijk Den Haag
• Gemeentelijk vastgoed als vliegwiel voor warmtenet: “Je moet zelf het goede voorbeeld geven”