Geluidskaarten en adviezen geven gemeenten grip op omgevingsgeluid warmtepompen

Met het geluidsonderzoek is Peutz niet over één nacht ijs gegaan. Een klankbordgroep van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland werd tijdens het gehele onderzoek betrokken. Hierin waren verschillende gemeenten vertegenwoordigd, maar ook TNO en Milieu Centraal. Metin: “We hebben heel wat gesprekken met elkaar gevoerd, omdat we in ons onderzoek verschillende keuzes moesten maken. Bijvoorbeeld over de typen wijken en units en over de hoogte van de geluidsmetingen. Deze input was heel belangrijk omdat het rekenmodel toepasbaar moet zijn in de praktijk.”

Zo stelde de klankbordgroep vragen naar het effect van de buitenunit bij nabijgelegen slaapkamers en dakkapellen. Metin vertelt dat dit effect is gemeten, maar buiten het onderzoek is gelaten: “Als je een unit op een dak plaatst, dan is er dusdanig veel afscherming van een hellend of plat dak, dat het ook bij de slaapkamerramen voldoende stil is. Wat betreft de akoestiek is het plaatsen van een unit op het hoogste dak juist heel gunstig.”

Het rekenmodel is volgens Metin heel goed bruikbaar voor gemeenten. “Je kunt de geluidskaarten gebruiken om het effect van plaatsing te beoordelen. De geluidskaarten laten de cumulatie van geluid zien in een worst-case-scenario. Dus als alle units in de wijk op dezelfde positie zijn geplaatst en operationeel zijn onder de minst gunstige omstandigheden als het buiten 7 °C is. De ophoping van geluid treedt in de praktijk natuurlijk niet continu op.” 

“Wat het model erg geschikt maakt is dat je appels met appels vergelijkt”, vertelt Metin enthousiast. “We hebben in alle varianten de uitgangspunten hetzelfde gehouden, behalve de positie van de buitenunits. Of het achtergrondgeluid 40 of 45 dB(A) is, de verschillen tussen de posities blijven altijd gelijk. Je zou in het model bijvoorbeeld een andere bron toe kunnen passen, zoals een stillere buitenunit dan is gebruikt voor het onderzoek. Of een buitenunit één keer echt meten en dan de verspreiding ervan doorberekenen.

Het zou mooi zijn als een gemeente een schouw doet, voordat warmtepompen in een wijk worden geplaatst. Met een gesimuleerde geluidsbron kun je redelijk nauwkeurig het geluid van een warmtepomp nabootsen. Je meet de overdracht en toetst die aan de waarden uit ons rekenmodel. De uitkomsten kun je als gemeente meenemen in je advies naar bewoners. Het liefste zou je na plaatsing van de warmtepompen nogmaals een meting doen.” 

Geluid gaat om ook beleving, vertelt Metin. “In een drukke wijk met meer achtergrondgeluid, zoals een drukke weg, wordt het geluid dat een buitenunit produceert doorgaans minder waargenomen. In stille woonwijken juist meer. Daarom hebben we onderzoek gedaan naar beide situaties (40 en 45 dB(A)) en deze weergegeven in heatmaps of geluidskaarten.” 

Metin legt uit dat het effect van wind als geluidsdrager minimaal is. “In theorie is wind een geluidsdrager, maar de effecten zie je meer terug over langere afstand. Denk aan het geluid van een evenement als een buitenconcert of een kermis, dat bij een ‘gunstige wind’ verder draagt. Op wijkniveau is het effect van wind niet noemenswaardig.”

Trillingen heeft Metin ook buiten het onderzoek gelaten. “Die hebben vaak effect op de eigenaar van de warmtepomp of de directe buren. Er is geen effect op de cumulatie van geluid. Verder zijn trillingen goed te verhelpen door een juiste installatie en afstelling van de unit. Bijvoorbeeld door het gebruik van voldoende massa en trillingdempers.” 

Bij een fors perceel met veel vrije ruimte is plaatsing van een warmtepomp geen probleem, maar bij smalle percelen wel degelijk lastig. Metin, die zelf in een jaren 30-woning met een smalle, niet al te diepe tuin woont: “Het is een uitdaging, maar niet onmogelijk. Het vraagt om een investering en om ruimtebeslag. Je moet aanvullende maatregelen nemen om het geluidsniveau van de buitenunit te beperken en te voldoen aan de wettelijke eis van 40 dB(A) bij de perceelgrens. Bijvoorbeeld door een akoestische omkasting te plaatsen of een massieve erfafscheiding zoals een stenen wand of een kokosscherm. Plaats je de buitenunit op grondhoogte in de tuin, dan hoor je daar wel geluid. Dat kan vervelend zijn als je een niet al te diepe tuin hebt en in de zomermaanden automatisch dichtbij de unit zit.”

Metin hoopt de onderzoeksresultaten de komende tijd in de praktijk te toetsen. “We horen heel graag de ervaringen van gemeenteambtenaren en bewoners. Als de geluidskaarten en adviezen op wijkniveau worden toegepast, levert dat weer nieuwe data op waarmee we het model kunnen verfijnen tot een 2.0-versie.” Ook doen we zelf onderzoek naar de afschermende werking van soorten schuttingen en de akoestische richtwerking van warmtepompen. “Deze data kunnen we ook weer combineren. Zo kunnen we ons model voortdurend aanscherpen, zodat die nog beter bruikbaar wordt voor gemeenten.” 

• Cumulatief geluid warmtepompen (met geluidskaarten en volledig rapport)
• Regie op warmtepompen: samen met bewoners naar stille oplossingen
• All-electric warmtepomp
• Laboratorium voor Akoestiek - Peutz Netherlands