Uitgangspunten participatieproces

Onder welke voorwaarden willen bewoners mee in de warmtetransitie? Hoe kan deze voor hen aantrekkelijk(er) worden gemaakt en wat voor ondersteuning hebben zij nodig van de gemeente? Dit zijn allemaal belangrijke vragen die een gemeente zich moet stellen bij het ontwerpen van een participatieproces.

Maak het procesontwerp samen

Maak ruimte voor bewoners en gebouweigenaren om mee te denken over hoe zij betrokken worden in het proces.

Neem de waarden en belangen van de bewoners mee in het proces, zoals veiligheid, groen in de wijk of speelvoorzieningen, en kijk of je die kunt verbinden met de energietransitie. Wanneer vinden bewoners de transitie de moeite waard?
Betrek degenen die zeggenschap hebben bij het ontwerpen van het proces. Je krijgt alleen betrokkenheid en verantwoordelijkheid als degenen met zeggenschap, zoals eigenaar-bewoners en gebouweigenaren, mede kunnen bepalen hoe het proces er uit ziet en wat relevante afwegingscriteria zijn.
De gemeente heeft de regierol en zorgt voor heldere afstemming over de participatie en communicatie tussen de verschillende lokale partijen. Rollen kunnen tijdens het proces veranderen. Het is dus belangrijk de rollen te blijven evalueren.
Maak tijdig en gedurende het hele proces helder waarop bewoners wel of geen invloed kunnen uitoefenen, waarover de participatie gaat, de looptijd, wanneer er wordt besloten, wat de afwegingscriteria zijn, hoe de besluitvorming er uit ziet en welke kaders er zijn (bijvoorbeeld in de transitievisie warmte of het participatiebeleid). Tijdig houdt in voordat concrete plannen uitgewerkt zijn.
Participatie is een continu proces. Blijf periodiek met alle betrokkenen de aanpak herijken.

Geef iedereen de mogelijkheid om mee te doen

Breng bewoners gedurende het hele proces op de hoogte van de mogelijkheden om te participeren.

Gebruik verschillende manieren en methodes om mensen te bereiken. Maak ook gebruik van sociale structuren, bewonersgroepen en georganiseerde bewoners zoals huurdersverenigingen en VvE’s.
Zorg voor een inclusieve aanpak door rekening te houden met diverse culturele achtergronden en leeftijden. Houd rekening met groepen die moeilijk kunnen participeren vanwege een gebrek aan tijd, kennis en vaardigheden of andere belemmeringen.
Maak informatie over proces en over techniek begrijpelijk en behapbaar voor iedereen.
Denk bewust na over welke onderwerpen je het gesprek voert. Energie is niet voor iedereen een aansprekend thema. Sluit aan bij de leefwereld van bewoners.
Laat mensen op hun eigen manier meedoen. Voor sommigen betekent dat zelf doen, voor anderen meedenken of op de hoogte gehouden worden.
De betrokkenheid kan verschillen per fase van het wijkproces: de oriëntatie-, ontwikkel, realisatie- en beheerfase. Bij iedere fase horen andere activiteiten waarbij de trede op de participatieladder kan verschillen.

Zorg dat iedereen gehoord wordt

Zorgen dat iedereen gehoord wordt, betekent dat mensen hun inbreng herkennen, direct of via een ander (representatie). Representatie kan bijvoorbeeld worden vormgegeven door stemmen, burgerpanels, gebouwvertegenwoordigers, huurdersorganisaties of straatambassadeurs.

De gemeente waakt over een zo volledig mogelijke representatie van de bewoners.
Laat weten wat er met de inbreng van bewoners en andere partijen is gedaan en beargumenteer waarom er wel of niet iets met de ingebrachte (tegen)argumenten is gedaan.
Zorg tijdens het hele proces voor een laagdrempelig contactpunt met goede bereikbaarheid (bijvoorbeeld op locatie, telefonisch en/of via e-mail) waar elke bewoner vragen kan stellen over het proces en met initiatieven kan komen om mee te doen.

Bouw een betrouwbare kennisbasis

Bouw een kennisbasis die voor alle betrokkenen betrouwbaar is. Het gezamenlijk ontwikkelen van kennis (joint fact finding) kan daarbij helpen.

Ontwikkel en gebruik verschillende vormen van kennis. Zowel kennis die bijdraagt aan de besluitvorming als praktische kennis over welke maatregelen te treffen op woningniveau.
Zorg voor transparantie over proces, inhoud en kosten. Deel informatie over de verschillende (collectieve en individuele) warmtealternatieven.
Bied georganiseerde bewoners of bewonersgroepen de ruimte om onafhankelijk advies in te winnen.

Ondersteun bewoners om de stap te maken

Door kleine stappen te nemen, kunnen bewoners meegenomen worden in hun eigen tempo.

Heb aandacht voor de ontzorging van groepen mensen die niet mee kunnen of willen, vanwege belemmeringen op het gebied van tijd, geld, kennis- en vaardigheden of andere (specifieke persoonlijke) omstandigheden.
Informeer alle bewoners over de mogelijkheden en het besluit over een warmte-alternatief.
Ondersteun bewoners en gebouweigenaren bij hun keuzes over welke maatregelen te nemen in de woning. Maak die keuzes tastbaar door bijvoorbeeld een voorbeeldwoning in te richten. Geef advies via een onafhankelijk (regionaal) energieloket, een bewonersinitiatief of anderszins, ook over de wijze waarop de gebouweigenaar naast bovenstaande punten nog meer ontzorgd kan worden bijvoorbeeld met financiering en/of collectieve inkoop.