Samenwerken met bewonersinitiatieven

In veel gemeenten bestaan al energie-gerelateerde bewonersinitiatieven. Bijvoorbeeld bewoners die collectieve inkoopacties organiseren of een energiecoöperatie oprichten met als doel het realiseren van een kleinschalig warmtenet. Als gemeente is het goed om een uitnodigende houding aan te nemen richting bewonersinitiatieven. Neem zelf het initiatief tot contact en onderhoud dat. Organiseer daarvoor capaciteit, budget en kennis bij de gemeente. 

Ga met bewonersinitiatieven in gesprek over de vorm van ondersteuning die je als gemeente kunt bieden. Wees daarbij altijd open en transparant over de gemeentelijke belangen, wensen en drijfveren en de kaders waarbinnen warmteoplossingen mogelijk zijn. Kies bewust voor je rol als ondersteuner of als samenwerkingspartner. Een beginnend initiatief van een kleine groep bewoners dat nog geen duidelijke doelstelling heeft, kun je faciliteren met juridische of technische kennis en je netwerk om stappen te zetten. Afhankelijk van de planvorming, de omvang en het potentieel van het initiatief kun je financiële ondersteuning en capaciteit bieden. 

Een energiecoöperatie die al ver is in het ontwikkelen van een warmteoplossing of het betrekken van bewoners bij het verduurzamen van hun woning kun je steunen door met ze samen te werken. Bijvoorbeeld door kennis of capaciteit bij te dragen.

Bij samenwerking met een bewonersinitiatief is het verstandig om regels met elkaar te bespreken en vast te leggen. Niet om alles dicht te timmeren, maar om duidelijk te maken wat je van elkaar verwacht. Bepaal samen bijvoorbeeld de vorm, de inhoud en de mate van details van deze spelregels. Je kunt ervoor kiezen de manier van samenwerken formeel vast te leggen in een samenwerkingsovereenkomst. Hierin beschrijf je onder meer de intentie om samen te werken en leg je de uitgangspunten en ambities van de samenwerking vast. Ook beschrijf je hoe vaak je contact hebt, wat de verdeling van rollen en verantwoordelijkheden is en de manier waarop de gemeente het initiatief ondersteunt. 

Opgroeiruimte is de ruimte die het bewonersinitiatief en de gemeente elkaar geven om de samenwerking zorgvuldig vorm te geven en te kunnen groeien. Om initiatieven concrete stappen te laten zetten richting de verduurzaming van woningen en kleinschalige warmtenetten en te professionaliseren in hun rol. Opgroeiruimte is voor gemeente en initiatief een zoektocht. Het vraagt om aandacht voor de onderlinge relatie, voor heldere afspraken en ruimte voor reflectie.

Met het ‘uitdaagrecht’ kunnen initiatiefnemers taken van de gemeente overnemen als zij denken het slimmer, beter, goedkoper of anders te kunnen doen. Het uitdaagrecht is een krachtig instrument voor gemeenten om echt ruimte te maken voor inwoners die willen werken aan een betere samenleving. Dat kan ook in de warmtetransitie. Gemeenten kunnen zelf kiezen óf en onder welke voorwaarden zij het uitdaagrecht invoeren.

In de leerkring Samenwerken met energiecoöperaties wisselen gemeenten kennis en ervaring uit op dit onderwerp. 

• Handreiking voor gemeenten over de samenwerking met energiecoöperaties (pdf). In deze handreiking wordt het verschil tussen beginnende initiatieven en energiecoöperaties uitgelegd. Ook worden subsidieregelingen besproken en handvatten gegeven voor het maken van beleid over de samenwerking met bewonersinitiatieven.
• Een goede samenwerking tussen gemeente en bewonersinitiatief kost tijd. Door fases en mijlpalen met elkaar af te spreken kan de samenwerking stap voor stap vorm krijgen. Lees meer in: Handvatten opgroeiruimte energiegemeenschappen.
• Rapport Bewonersinitiatieven aardgasvrij: 20 lessen uit de praktijk | Participatie Coalitie
• Terugkijken webinar ‘Organisatiemodellen voor coöperatieve warmtenetten’
• Op de website van de Participatiecoalitie, een samenwerking van 5 maatschappelijke organisaties, lees je meer over hoe zij met een landelijk aanbod energiecoöperaties ondersteunen.
• De natuur- en milieufederaties maakten een inspiratiedocument voor bewonersinitiatieven die huurders willen helpen om hun energierekening te verlagen (pdf).