‘Gemeente, ga vooraf in gesprek met je netbeheerder’
In de warmtetransitie worden gemeenten deels ingehaald door hun eigen succes, constateert Sybe Noordermeer. Hij is sinds april 2023 MT-lid bij de directie Energiemarkt van het ministerie van Klimaat en Groene Groei. Netcongestie is een groeiend probleem, waardoor gemeenten soms op de rem moeten gaan staan. Toch is hij optimistisch over de toekomst. ‘Over 10 jaar zijn we een stuk verder dan nu.’
“Netcongestie verschilt erg per regio”, legt Sybe Noordermeer uit. “De capaciteitskaart van Netbeheer Nederland ziet er rood uit, maar dat betekent zeker niet dat er altijd en overal netcongestie is. Het gaat vooral hard in de regio Utrecht, en ook in Flevoland en Gelderland volgen we de situatie met extra aandacht. De netcongestie leidt overigens op dit moment nog niet tot grote storingen.”
Wat is netcongestie?
Netcongestie betekent eigenlijk ‘file’ op het elektriciteitsnet. Het treedt op wanneer de vraag naar of het aanbod van elektriciteit de capaciteit van het elektriciteitsnet overschrijdt.
De belasting van het elektriciteitsnet is voor een flink deel afhankelijk van de piekvraag. “Het gaat vaak om momenten op de dag, in de ochtend en de avond. Als mensen met zijn allen thuiskomen, de elektrische auto gaan opladen, gaan koken, de verwarming aan zetten… In een tijd waarin we ook steeds meer elektriciteit gebruiken om te verwarmen leidt dat tot een piek. En die piek is in sommige gebieden al zodanig hoog dat de netbeheerders zeggen: dat moeten we de komende tijd goed in de gaten houden. Je zou kunnen zeggen dat we in de transitie worden ingehaald door ons eigen succes.”
Directie Energiemarkt
Sybe Noordermeer is sinds april 2023 MT-lid bij de directie Energiemarkt. Deze directie is onder meer verantwoordelijk voor de wet- en regelgeving rond de warmtetransitie. “Binnen het MT ben ik verantwoordelijk voor het onderwerp ‘laagspanningsnetcongestie’. En een van de teams die onder mijn verantwoordelijkheid vallen, is ‘Individuele warmte’. Bij dat team horen de programma’s ‘groen gas’ en ‘warmtepompen’. Ook dat laatste raakt aan het onderwerp netcongestie.”
Vergroting van de flexibiliteit
Om de verstopping van het elektriciteitsnet te lijf te gaan, is er sinds 2022 het Landelijke Actieprogramma Netcongestie. Het programma heeft 3 hoofddoelen: sneller bouwen, sterker sturen en vergroting van de flexibiliteit. Als het gaat over de flexibiliteit van het elektriciteitsnet heeft Sybe Noordermeer hoge verwachtingen van de slimme aanstuurbaarheid van apparaten. “Het gaat om het samenspel van én de auto laden én koken én de warmtepomp. Het zou bijvoorbeeld mooi zijn dat als het ene apparaat meer stroom nodig heeft, dat dan het andere apparaat automatisch wat minder vraagt. Zo verdeel je de vraag naar elektriciteit meer over de dag. Ook in de congestiegebieden kun je dan gewoon door met de warmtetransitie.”
De overheid kan die flexibiliteit sturen door bijvoorbeeld subsidiëring van slimme apparaten. “Als je subsidie geeft voor een warmtepomp wil je straks wel dat die slim aanstuurbaar is. Waar we vooral goed naar moeten kijken, zijn laadpalen en grootschalige warmtepompen. Als je die slim programmeert, is het effect nog groter. Mijn verwachting is dat we binnen nu en 4 jaar voor het eerst gebruik kunnen maken van die slimme aanstuurbaarheid.”
Warmtenetten
Noordermeer denkt dat warmtenetten ook onderdeel zijn van de oplossing, al hangt dat af van waar je woont. “Het is heel erg afhankelijk van de beschikbaarheid van lokale warmtebronnen. De Startanalyse van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), wordt binnenkort geactualiseerd. Daaruit komt naar voren dat je niet overal moet elektrificeren. En kies je wel voor all-electric, dan moet opslag van energie op wijk- of buurtniveau daar onderdeel van zijn. Zeker als je veel meer energie opwekt met zon en wind. Opslag hoort bij het systeem van de toekomst, om te zorgen voor een constant aanbod van energie. Je zult de vraag in de toekomst meer moeten afvlakken.”
Kunnen gemeenten nu al iets doen om netcongestie te voorkomen? “Een van mijn belangrijkste adviezen: ga vooraf altijd in gesprek met je netbeheerder. Zorg er samen voor dat alles wat je wilt ook kan. Dat is een nieuwe dimensie bij woningbouw: ook aan de voorkant schakelen met je netbeheerder. Netverzwaring is in de warmtetransitie meestal wel nodig. Netbeheerders plannen best ver vooruit, terwijl gemeentes soms nog niet zover zijn met hun plannen om wijken te verduurzamen. Dat maakt het lastig. Maar netbeheerders en gemeenten zullen samen op moeten trekken, bijvoorbeeld bij het maken van het warmteprogramma.”
Tijdelijk probleem
Noordermeer gaat ervan uit dat netcongestie een tijdelijk probleem is. “Ik hoop dat we over 10 jaar een stuk verder zijn dan nu. Met een combinatie van netverzwaring, slim sturen en opslag. Meer flexibiliteit van vraag én aanbod dus. Zelf ben ik nog steeds volop gemotiveerd om met de directie Energiemarkt een bijdrage te leveren aan de warmtetransitie. Het is soms taaie materie en het gaat misschien minder snel dan iedereen wil. Maar draagvlak en betaalbaarheid zijn cruciaal om op de langere termijn iedereen aan boord te houden.”
