Veehouders worden de warmteproducenten van groengas voor Wijnjewoude

"Ik was op bezoek bij vrienden in het Groningse Bedum. Ze vertelden over de impact van de aardbevingen als gevolg van aardgaswinning. De letterlijke schade aan hun huis en vooral hun persoonlijke angst en zorgen maakten grote indruk op me. Dit moeten we niet langer willen, dit is onacceptabel. En daarmee is de kiem gelegd voor wat later de coöperatie WEN (Wijnjewoude Energie Neutraal) is geworden." Aan het woord is Frans Pool, actief dorpsbewoner, initiatiefnemer van WEN en ‘onvermoeibaar enthousiast groen’.

WEN staat voor ‘de duurzame dorpdroom’: in 2025 wil het dorp Wijnjewoude volledig energieneutraal zijn. Dan wordt net zoveel energie geproduceerd als de circa 2.000 bewoners en aanwezige bedrijven nodig hebben. WEN-voorman Pieter de Kroon: "Dat lukt maar op één manier: door het samen te doen. We willen de besluiten echt gezamenlijk nemen. Het heeft geen zin als wij vanuit WEN even komen vertellen hoe we die ambitie gaan realiseren. Dat moet echt samen met de bewoners en de betrokken bedrijven gebeuren."

De proeftuin Wijnjewoude is een van 19 proeftuinen uit de 2e ronde van het Programma Aardgasvrije wijken. Het plan is om in 2028 alle 841 woningen en 59 bedrijven in Wijnjewoude aardgasvrij te hebben. Daarbij wordt aardgas vervangen door groengas, dat wordt opgewekt in het dorp zelf door mestvergisting. Met de mest van de boeren uit Wijnjewoude kan zo’n 1 miljoen m3 groengras gemaakt worden per jaar. Het huidige gasnetwerk van netwerkbeheerder Liander heeft voldoende capaciteit om het groengas te distribueren. "Een warmtenet is voor een plattelandsdorp geen oplossing en een elektrische vorm van verwarming vraagt een grote investering van woningeigenaren. Daarom kiezen we voor een oplossing waarbij we ons eigen potentieel aan duurzaam gas gaan inzetten. Zolang we koeien hebben, hebben we koeienmest en dat is een prima grondstof voor groengas. Onze veehouders worden de warmteproducenten van Wijnjewoude. En de inwoners krijgen een voordelige en duurzame warmtevoorziening", legt ‘coöperatieman’ Pieter de Kroon uit.

Een tweede pijler van de aanpak is gericht op forse reductie van het gasverbruik. Met isolatie, hybride warmtepompen en ‘ander energiegedrag’ moet het huidige verbruik van 1,8 miljoen m3 worden teruggebracht naar 1 miljoen per jaar. Generieke maatregelen zijn niet mogelijk voor de 841 woningen. Daarvoor is de variatie in bouw, bouwjaar en al getroffen isolatiemaatregelen te groot. Het uitgangspunt is: iedereen doet mee! Inwoners die aan het begin staan van een verduurzamingsaanpak worden geholpen de eerste stappen te zetten met isolatie. Een huiseigenaar die zijn woning al geïsoleerd heeft en zonnepanelen op het dak heeft, wordt geholpen bij de aanschaf van bijvoorbeeld een nu nog onrendabele accu voor de opvang van opgewekte energie.     

WEN is de uitvoerder van de ambitie om alle woningen en gebouwen in Wijnjewoude aardgasvrij te maken. Ze wordt daarin gesteund door haar ‘opdrachtgever’ gemeente Opsterland. Wethouder Rob Jonkman: "Het feit dat WEN al het nodige voor elkaar heeft gekregen en het voelbare en volhardende enthousiasme, biedt alle vertrouwen in een succesvol verloop. Wijnjewoude is wat mij betreft een geweldig voorbeeld voor andere dorpen in onze gemeente, in Friesland en zelfs in heel Nederland. We werken met WEN in een partnerschap. Omwille van slagkracht en helderheid over besluitvorming, overwegen we nu om als gemeente een meer opdrachtgevende rol in te nemen. Ook dat doen we in overleg. We leren er veel van, ook in de zin van samenwerking."

De coöperatieve spirit hoort bij het dorp. Als er een informatiebijeenkomst is, zit de zaal vol. Ook vanuit de veehouders is er veel betrokkenheid en interesse om deel te nemen. Er zijn zo’n twintig mestleveranciers nodig. Daarmee kan met één grote of enkele kleinere monovergisters voldoende groengas voor Wijnjewoude worden opgewekt. WEN is eigenaar van de installatie(s) en beheert het proces. De boeren krijgen een vergoeding voor hun mest. Dit bedrijfsmodel heeft als voordeel onder andere dat de investeringen worden gedaan door de energiecoöperatie (waarvan ook de boeren lid zijn) en dat de winsten lokaal blijven. Die worden rechtvaardig verdeeld over de boeren en de dorpsgemeenschap. Daardoor werkt de groengaswinning voor én door Wijnjewoude.