Geoorloofd verstrekken van staatssteun

Soms kan het lastig kan zijn om vast te stellen of aan de criteria voor staatssteun wordt voldaan. De Europese Commissie is de enige instantie die bevoegd is om te bepalen of er wel of geen sprake is van staatssteun. 

Er is sprake van staatssteun als de steun voldoet aan deze 5 criteria: 

• de steun wordt verleend aan een onderneming die een economische activiteit verricht;
• de steun wordt uit staatsmiddelen betaald;
• deze staatsmiddelen leveren een economisch voordeel op dat de onderneming niet via normale commerciële weg zou hebben gekregen (non-marktconformiteit);
• de maatregel is selectief: het geldt voor 1 of enkele ondernemingen, een specifieke sector of regio;
• de maatregel verstoort (in potentie) de marktwerking en dreigt het handelsverkeer in de EU ongunstig te beïnvloeden.

Geeft een gemeente subsidie aan eigenaar-bewoners, voor maatregelen aan hun woning? Dan is het geen staatssteun. Een eigenaar-bewoner is namelijk geen onderneming. Dit wordt anders als een gemeente subsidie geeft aan een gebouweigenaar, bijvoorbeeld voor energiebesparende maatregelen die diegene in het pand gebruikt voor een bedrijf.

Gemeenten mogen geen staatssteun aan ondernemingen toekennen. Er zijn wel diverse vrijstellingsmogelijkheden, zeker als ondernemingen willen omschakelen naar alternatieve energie(bronnen). In de lokale warmtetransitie gaat het vaak om steun voor de aanleg, het beheer, de exploitatie en het onderhoud van warmtenetwerken.

De gemeente kan staatssteun aan een woningcorporatie verstrekken als het om diensten van algemeen economisch belang (DAEB) gaat. DAEB zijn economische activiteiten die een publiek belang dienen. Woningcorporaties dienen doorgaans het publiek belang omdat zij sociale huurwoningen en maatschappelijk vastgoed bouwen, verhuren en renoveren. Zij komen daardoor in aanmerking voor een DAEB voor bepaalde vormen van steun, zoals subsidie op grondkosten. Deze steunvormen zijn beschreven in hoofdstuk 6 van de Woningwet. 

Daarnaast komen woningcorporaties mogelijk in aanmerking voor een aanvullende DAEB, bijvoorbeeld voor activiteiten rond de energietransitie. Zo kan een gemeente een aanvullende DAEB vaststellen voor het aardgasvrij maken van wijken wanneer:

• woningen niet snel genoeg aardgasvrij gemaakt kunnen worden;
• het om een activiteit gaat die geen winst oplevert;
• de markt deze activiteit niet goed genoeg naar sociaal-maatschappelijk verantwoorde voorwaarden kan uitvoeren.

Een gemeente wijst een woningcorporatie of onderneming toe via een toewijzingsbesluit. Hierin legt de gemeente vast:

• waar de dienst uit bestaat;
• wat het toepassingsbereik ervan is;
• onder welke voorwaarden de onderneming de dienst uitvoert. 

In het toewijzingsbesluit staan verplichtingen van zowel de onderneming die de DAEB uitvoert, als van de gemeente die de DAEB oplegt.

Een gemeente bepaalt zelf de vorm van het toewijzingsbesluit. Wel moet het een officieel en juridisch bindend besluit zijn. Verder moet de gemeente in ieder geval de volgende zaken vastleggen: 

• inhoud en looptijd van de DAEB;
• rekenmethode en controle van de vergoeding;
• garanties om een te hoge vergoeding te voorkomen en terug te betalen.

Lees meer over de DAEB, de voorwaarden en het toewijzingsbesluit op Kenniscentrum Europa Decentraal.

Gemeenten kunnen geoorloofde staatssteun verlenen via de AGVV. Daarvoor zijn 2 vormen van steun relevant, voor woningcorporaties en commerciële gebouweigenaren:

• Artikel 38 van de AGVV maakt het mogelijk om ondernemingen te steunen die energie-efficiënt willen worden.
• Artikel 46 van de AGVV biedt ruimte voor investeringssteun voor energie-efficiënte stadsverwarming en -koeling voor ondernemingen.

In de Factsheet Staatssteun en lokale initiatieven voor energietransitie (pdf) van Kenniscentrum Europa Decentraal staat meer uitleg over deze artikelen. 

Voldoe je als gemeente aan de voorwaarden uit de AGVV bij het verlenen van steun? Dan hoef je geen goedkeuring bij de Europese Commissie aan te vragen. Je moet het wel melden bij de Commissie. Dat heet kennisgeven. Lees meer over de kennisgevingsprocedure op Kenniscentrum Europa Decentraal.

Gemeenten kunnen ondernemingen over een periode van 3 belastingjaren tot € 300.000 aan steun geven op basis van de reguliere de-minimisverordening van de Europese Commissie. Zolang aan deze grens en voorwaarden wordt voldaan, is er geen sprake van staatssteun. Deze steun hoef je niet te melden bij de Europese Commissie.

Lees meer over de de-minimis verordening en het stapelen met andere vormen van staatssteun op Kenniscentrum Europa Decentraal. 

• Staatssteun en lokale initiatieven voor energietransitie | Europa decentraal
• Criteria staatssteun | Europa decentraal
• Staatssteun en woningcorporaties | Europa Decentraal
• Wanneer kan subsidie een verbonden vorm van staatssteun worden? | VNG