Geschiktheid aquathermie

Is aquathermie alleen geschikt voor grote projecten of kun je het ook op kleine schaal toepassen? Zijn er bronnen in de buurt? Wat zijn de gevolgen voor de openbare ruimte? We zetten hier op een rij met welke afwegingen je als gemeente rekening moet houden als je aquathermie als warmtebron overweegt.

Minimum aantal woningen

De hoeveelheid warmte die een aquathermiebron kan leveren, moet passen bij de vraag in de gebouwde omgeving. In het geval van een collectief aquathermieproject zijn minimaal 50 nieuwbouwwoningen nodig voor Thermische Energie uit Oppervlaktewater (TEO) en minimaal 30 nieuwbouwwoningen voor Thermische Energie uit Afvalwater (TEA). Aquathermie is ook mogelijk op kleine schaal en zonder warmtenet. Bijvoorbeeld voor een kantoor, zorginstelling, zwembad of particuliere woningen. Voor warmtenetten is een dichtheid van minimaal 20 woningen per hectare nodig voor een haalbaar project.

Gebouwen

Uit onderzoek blijkt dat de lagetemperatuurwarmte van aquathermie ongeveer 60% van de woningen goed kan verwarmen. Het is belangrijk dat de woningen goed geïsoleerd zijn. In de gebouwen moeten radiatoren of vloerverwarming zijn om de warmte af te geven. Is de warmte voor de woningen niet voldoende? Dan is temperatuurverhoging of betere isolatie nodig. Of het dan nog een goede optie is hangt af van de kosten en duurzaamheidsafwegingen. Een hogere temperatuur vraagt bijvoorbeeld meer elektriciteit. Aanpassingen aan de woningen vragen investeringen van woningeigenaren.

Bodem

De combinatie van aquathermie en warmte- en koudeopslag (WKO) komt veel voor, vooral bij TEO. De WKO slaat de warmte in de zomer ondergronds op voor gebruik in de winter. Aquathermie kan ook een aanvulling zijn om de warmte- en koude in de bodem, afkomstig van andere bronnen, in balans te brengen. Vooraf is onderzoek nodig om de volgende vragen te beantwoorden:

Is er een geschikte watervoerende laag (aquifer) aanwezig en zo ja, op welke diepte?
Zijn er beperkingen voor bodemopslag, bijvoorbeeld in drinkwatergebieden?
Hoeveel warmte en koude kan de WKO opslaan?
Zijn er andere bronnen en zo ja, beïnvloeden die elkaar? Als er veel bronnen zijn, is een zogenoemd interferentieplan nuttig.

Meer informatie is te vinden in de WKO-bodemenergietool.

Afstand tot de bron

Voor aquathermie is een waterbron nodig. Is de bron dichtbij? Dan zijn de kosten lager en is er minder energieverlies tijdens het transport. Dit is gunstig voor de haalbaarheid en de duurzaamheid van het systeem. Voor een klein aquathermieproject is de maximale tussenafstand een paar honderd meter. Voor een groot project is deze enkele kilometers. Dit is afhankelijk van de lokale omstandigheden, de capaciteit van de bron en de stroomsterkte van het water, uitgedrukt in het aantal kubieke meters per tijdseenheid (debiet). Een bron moet meer warmte kunnen leveren dan de omgeving nodig heeft.

Openbare ruimte

Een aquathermiesysteem en een warmtenetwerk nemen ruimte in beslag. Het is belangrijk om rekening te houden met andere functies van de openbare ruimte en de ondergrondse kabels en leidingen. Denk ook aan de vergunningen die nodig zijn om dijken en wegen te doorkruisen. De kosten kunnen hierdoor stijgen.

Koppelkansen

Als de riolering aan vervanging toe is, kan het interessant zijn nieuwe rioolbuizen met een warmtewisselaar voor riothermie te plaatsen. De aanleg van een warmtenet en een rioolvervanging kunnen tegelijk gebeuren. De straat gaat hierdoor maar één keer open en dat zorgt voor minder overlast in een buurt.

Nieuwbouw

Nieuwe wijken krijgen sinds 2018 geen aansluiting op het aardgasnetwerk. Nieuwbouwprojecten zijn dus kansrijk voor aquathermie. Nieuwe woningen hebben namelijk goede isolatie en zijn daardoor geschikt voor een lagetemperatuurwarmte uit een warmtenet. Ook is de aanleg van infrastructuur makkelijker dan in de gebouwde omgeving. Van participatie is nauwelijks sprake, omdat de woningen nog niet worden bewoond. Nieuwbouwwijken met TEO, TEA en TED als bron kunnen een goed startpunt zijn voor nog meer warmtenetten in de gebouwde omgeving.

Beslisboom

Hoe kan een aquathermiesysteem eruitzien? De beslisboom aquathermie van het STOWA leidt in vier stappen langs de belangrijkste technische keuzes en bijbehorende afwegingen.

Ga naar de beslisboom aquathermie