In Heerlen is basisschool de Horizon volledig van het aardgas af dankzij zonnepanelen en een elektrische warmtepomp. Hierbij bleek er meer stroom nodig te zijn dan de zonnepanelen opleverden, zeker in de winter.  Toch zijn er veel goede lessen in dit project geleerd.

Bij de aardgasvrije scholen-pilot in Heerlen kwamen meerdere ontwikkelingen bij elkaar wat de gemeente en schoolbestuur motiveerden om mee te doen aan het programma. Het gebouw moest aangepast worden aan een nieuwe onderwijsvisie, het binnenklimaat moest verbeteren en de school wilde profiteren van de gemeentelijke ambitie om de wijk aardgasvrij te maken. De ontwikkelingen samen vormden een mooi momentum en vooral een ideale pilot om ervaringen in op te doen. Ervaringen die worden opgedaan dragen bij aan het renoveren van alle scholen in de scholengemeenschap INNOVO én dienen als lessen voor alle scholen binnen Heerlen en Parkstad Limburg.

Aanpak en aanpassingen

Het gebouw van De Horizon is gerenoveerd tot nieuwbouwniveau. De levensduur is met 40 jaar verlengd. Daarnaast is er nog 70 m2 toegevoegd aan gebouw, en is de buitenruimte grondig veranderd. Het schoolgebouw heeft nu een hoogwaardig geïsoleerde buitenschil. De gevel, de kozijnen en het dak zijn aangepakt. Daarnaast is er een nieuw decentraal (CO₂-gestuurde) ventilatiesysteem geïnstalleerd. In eerste instantie zou het schoolgebouw worden verwarmd met het concept ‘mijnwater’. Uiteindelijk is ervoor gekozen om de verwarming van het schoolgebouw via een elektrische warmtepomp te regelen. De benodigde elektriciteit wordt opgewekt met 284 zonnepanelen (100 kWp). Daarnaast is er ook een verbreding van de wijkfunctie geweest, door een BSO en peuteropvang (op basis van mede-gebruiksvergoeding) mede te huisvesten.

In eerste instantie werd de aanbesteding op basis van uitvraag gedaan (Design-Build-Maintain-Operate (DBMO) met een duidelijke output specificatie). Marktpartijen konden deelnemen aan de aanbesteding. Ondanks dat er op basis van kost en kengetallen een reëel budget op tafel lag, bleek de animo laag, werd het budget overschreden en kon niet worden voldaan aan de inschrijvingsvoorwaarden. Vervolgens is er besloten om het project in een bouwteam uit te voeren, waarbij de DBMO constructie is wel behouden kon worden.

Looptijd en budget

Het schoolbestuur en de gemeente hebben in 2018 samen een aanvraag ingediend voor het Innovatieprogramma Aardgasvrije en Frisse Basisscholen. Onder begeleiding van een procesbegeleider van het Innovatieprogramma is het project in 2019 gestart. Begin november 2019 was de deadline voor een definitieve aanbieding van marktpartijen. Het mislukken van de aanbesteding heeft geen gevolgen gehad voor de planning, want in januari 2020 is het bouwteam van start gegaan.

Het hele project nam in de uitvoering zes maanden in beslag, een leegstaande VO-school heeft gediend als tijdelijke huisvesting. Het gerenoveerde schoolgebouw is aan het einde van de zomervakantie van 2020 opgeleverd.

De optelsom van bijdragen van het Rijk, de gemeente en het schoolbestuur maakte dat er voor een integrale verbeterslag totaal 3,7 miljoen euro (incl. btw) beschikbaar was. Voor de realisatie van het project heeft het schoolbestuur de dekkingsmiddelen vanuit het onderhoudsplan ingezet. Met een deel van de MI-vergoedingen over een periode van tien jaar kon zo ongeveer vijf ton (circa 15 procent) worden bijgedragen aan het project. Met de middelen vanuit het innovatieprogramma (350.000 euro) zijn onder meer 40 extra zonnepanelen geplaatst.

Toch meer stroom nodig

Het doel was om de school aardgasvrij te maken. Na het gebouw twee jaar in gebruik te hebben gehad, bleek dat hiervoor toch nog extra investeringen nodig waren. In de wintermaanden bleken de zonnepanelen niet genoeg elektriciteit te leveren. Daarnaast blijkt er redelijk veel sluipverbruik te zijn, voornamelijk ’s nachts. Daarom wordt nu gekeken naar energieopslag in de vorm van batterijen. Deze batterijen zijn echter wel een zware kostenpost. De hoop is dat de kosten voor dergelijke batterijen afnemen komende jaren en dat hier investeringen in kunnen worden gemaakt. De school heeft nu ongeveer 8 maanden nul-op-de-meter, en moet de andere 4 wintermaanden energie inkopen.

Leerpunten

• Goed samenspel tussen de gemeente en het schoolbestuur heeft voor een reële inschatting van het budget voor de renovatie geleid.
• De visie op het soort onderwijs wat gegeven wordt in De Horizon heeft de bouwplannen gevormd.
• Design-Build-Maintain-Operate (DBMO) constructie zorgt voor een koppeling van realisatie en exploitatie.
• In de pilot zijn prestatieniveaus afspreken voor de binnenruimte. Een interessant leerpunt voor de gemeente: hoe ontwikkel je een prestatiecontract voor een gerenoveerd schoolgebouw, waarbij je een prijskaartje hangt aan verwarmd oppervlak per meter?
• Neem vroegtijdig de netbeheerder mee in het proces. Door all-electric oplossingen waren verzwaringen van de elektriciteitsaansluitingen nodig. De aanvraag hiervoor kost meerdere maanden en ligt buiten de invloedssfeer van de aannemer.
• Bij het renoveren van scholen komt vaak een bepaalde mate van overlast voor omwonenden kijken. Bij de renovatie van deze school zijn buurtbewoners te eenzijdig geïnformeerd over deze overlast, vindt Herman Noppers (INNOVO), terugkijkend naar het proces. Nu zou hij omwonenden beter infomeren en betrekken bij de verschillende fases van een renovatie.

Meer informatie

• Lees meer over verduurzaming onderwijsgebouwen op rvo.nl

Andere praktijkvoorbeelden