Het Zeeuwse Borsele wil in 2045 aardgasvrij zijn. De gemeente werkt daarvoor nauw samen met inwonerswerkgroepen in de dorpen. Een intensief proces, zegt projectleider Nicole Heerkens, maar ze is blij verrast over wat het teweeg brengt. ‘Leuk hoe inwoners elkaar motiveren en enthousiast maken.’
De gemeente Borsele – bestaande uit vijftien kleine dorpskernen – heeft een geschiedenis in het betrekken van inwoners, vertelt Nicole, zelfstandig ondernemer en projectleider energietransitie bij de gemeente. ‘Al in 2015 vroeg de gemeente tijdens een dorpsbijeenkomst alle inwoners hoe zij hun dorp in 2030 zagen. En welke bijdrage zij daar zelf aan wilden leveren. Duurzaamheid bleek een belangrijk onderwerp voor veel inwoners. Zo ontstond het idee om in de dorpen werkgroepen samen te stellen van betrokken inwoners. Die werkgroepen zijn toen al samen met de gemeente plannen gaan smeden om hun dorp energieneutraal te maken.’
Bron: gemeente Borsele
Routekaarten
Als onderdeel van het Europese project RHEDCOOP (Renovatie en Hernieuwbare Energie Diensten via COÖPeraties) maakte de gemeente tussen 2018 en 2021 samen met inwoners routekaarten op weg naar een energieneutraal dorp. ‘Een mooie opmaat naar de transitievisie warmte en de wijkuitvoeringsplannen’, constateert Nicole. ‘Zo hebben we in Hoedekenskerke al een afgeronde routekaart en werken we nu met drie andere dorpen aan een uitvoeringsplan.’ Dat gebeurt samen met inwoners, waarbij de werkgroepen, via een samenwerkingsovereenkomst, de verbindende schakel vormen tussen de gemeente en de dorpen. De aanpak is vooral gericht op particuliere woningbezitters. ‘De woningcorporatie maakt een eigen plan voor verduurzaming van de sociale huurwoningen. We zoeken daarbij naar mogelijkheden om de aanpakken op elkaar te laten aansluiten.’
Directe benadering
Borsele heeft relatief veel oudere woningen, en niet echt duurzame warmtebronnen in de buurt. Nicole: ‘We onderzoeken voor de vijf westelijke dorpen de aanleg van een warmtenet, maar dat is voor de lange termijn. We richten ons nu op individueel maatwerk met de inwoners, bijvoorbeeld via hybride warmtepompen of all-electric-systemen.’
Dat betekent dat je achter de voordeur met de inwoners in gesprek moet komen. De gemeente hanteert daarbij de filosofie van bewustwording, interesseren, verleiden, activeren en ambassadeur maken. Wat betekent dat in de praktijk? ‘Dat we de inwoners heel direct benaderen’, zegt Nicole. ‘En altijd samen met de werkgroepen, want inwoners zijn ontvankelijker als buurtbewoners hen aanspreken dan iemand van de gemeente. Concreet zijn we bijvoorbeeld met een enquête langs de deur gegaan. We hebben straat voor straat aangebeld. Dat werkte goed: we kregen 50% respons op de enquête. We organiseren daarnaast energiemarkten, waar inwoners kennis opdoen en concrete adviezen krijgen. We geven RES-lessen op de basisschool, waarbij kinderen een huisje verduurzamen en thuis de isolatiemogelijkheden in beeld brengen. De resultaten leveren ze in op de energiemarkt. Zo krijg je hun ouders ook mee!’
Buurtbewoners adviseren elkaar
Wat daarnaast goed werkt, ervaart Nicole, is dat Borsele inwoners opleidt om een warmtescan te maken of energiecoach te worden. ‘Dan kunnen ze buurtbewoners adviseren. Het is leuk om te zien hoe inwoners elkaar zo motiveren en enthousiast maken.’
Al met al breidt de animo voor het aardgasvrij maken van woningen zich stap voor stap uit in de Borselse dorpen. ‘Maar het gaat niet vanzelf’, benadrukt Nicole. ‘Het blijft een intensief proces en er zijn ook uitdagingen. Zo bereiken we tot nu toe vooral de mensen die het geld hebben om te kunnen verduurzamen. We gaan nu nog intensiever proberen om ook woningbezitters met een smallere beurs te bereiken, bijvoorbeeld door hen in hun buurt, in een huiskamerachtige setting, te laten zien hoe zij via besparing en verduurzaming hun maandlasten kunnen verlagen.’
Heb geduld en wees niet bang
Welke tips heeft Nicole, vanuit haar ervaring in Borsele, voor andere gemeenten? ‘Maak niet alleen plannen. Dat vinden inwoners saai en dan haken ze af. Dóe iets in de dorpen, wijken en buurten. Zorg voor reuring. Dat vinden mensen leuk en het trekt ook de aandacht van de lokale media. Spreek inwoners direct aan en toon je betrokken. Onze wethouder gaat mee langs de deuren en laat zich zien op de energiemarkten. Dat helpt enorm.’ Wees ook open en eerlijk over wat er wel en niet kan, voegt Nicole toe. ‘Dat schept vertrouwen.’ En zet werkgroepleden in hun kracht, door hen een volwaardige rol te geven en hen op te leiden. En tot slot: wees geduldig, maar vooral niet bang. Nicole: ‘Energieneutraal worden is een zaak van lange adem, maar toon lef en ga aan de slag. Dan merk je dat er nu al veel mogelijk is!’
- Grootte gemeente: Borsele is een gemeente op Zuid-Beveland met zo’n 23.000 inwoners. De gemeente bestaat uit 15 dorpen.
- Provincie: Zeeland
- Welk gebied: platteland
Meer informatie
Op onderstaande websites vind je meer informatie over het project:
Contact: Duurzaamheid@borsele.nl