In de wijk Hilversumse Meent worden 17 woningen aangesloten op een zeerlagetemperatuurnet (ZLT-net) met individuele warmtepompen. Peter Schoeman, projectleider van Meent Aardgasvrij, en Sebastiaan van Zutphen, adviseur duurzaamheid van woningcorporatie G&O, vertellen over dit project dat groot genoeg is om ervaringen op te doen voor de rest van de Hilversumse Meent.
In 2017 ontstond het wijkinitiatief vanuit de bewonersstichting. Peter: “Project Aardgasvrije Wijken (PAW) was een kans om te versnellen en professionaliseren. Eind 2023 nam het animo af, vooral onder particulieren. We kozen toen voor een nieuwe aanpak, met directe interactie met woningcorporatiebewoners. Er is gekozen voor G&O-woningen in het noordelijke deel van de Hilversumse Meent waar aardgasvrij mogelijk is, zonder ingrijpende verbouwingen.”
Techniekkeuze
Uit de analyse van 2021 bleek dat een collectieve bodembron met individuele warmtepompen de meest geschikte techniek is. Sebastiaan: “De temperatuur van de bodem is constant, zo heb je op koude dagen genoeg warmte. De woningen zijn goed geïsoleerd, maar omdat het geen nieuwbouw is, is er wel warmtevraag. Het water wordt opgewarmd met een boosterunit, en warm tapwater met een boiler.
In 2023 kozen we voor de techniek van De Warmte Maatschappij. De techniek en warmtepomp zijn eigendom van het warmtebedrijf. Er is gekozen voor één partij die ontwerpt, aanlegt en beheert, voor een efficiënt en soepel proces. De bewoners rekenen af in gigajoules warmte waarbij het tarief de inkoopprijs volgt, dit is van tevoren zo afgesproken. Dit past bij de doelstelling van woningcorporaties om woningen te verduurzamen, zonder hogere (energie)lasten. Door samen te werken met warmtebedrijven, kan je een haalbaar voorstel doen.”
ZLT-net: een opschaalbare oplossing
Een ZLT-net als deze is modulair op- en uitbouwbaar. Peter: “Naast nieuwe aansluitingen flexibel kunnen toevoegen, zorgt uitbreiding ook voor een meer robuust ZLT-net. Bij een net van 3 woningen, vallen de pieken van woningen eerder op elkaar dan bij een net van 50 woningen. Er zijn diverse aanbieders van systemen met een collectieve bodembron. De combinatie van dit ZLT-net met een individuele warmtepomp in de woning, en bodemenergie uit de ondiepe bodem tot 5 meter, is vrij uniek.”
De samenwerking tussen woningcorporatie en gemeente
De samenwerking verloopt via regie- en werkgroepen met de partners: gemeente Hilversum, woningcorporatie G&O en de Alliantie, netbeheerder Liander en stichting Hilversumse Meent. Sebastiaan: “Je moet oog hebben voor elkaars - en de gedeelde belangen. G&O wil tevreden huurders in haar woningen en de gemeente heeft verantwoordelijkheid voor haar inwoners. De samenwerking draagt bij aan het vertrouwen, maakt de lijntjes naar andere afdelingen van de gemeente korter, geeft bredere toegang tot alle informatie, en voorziet bewoners beter van informatie.
Participatieproces
Als 70 % van de woningcorporatiebewoners instemt met een voorstel, dan zouden we kunnen afdwingen dat iedere bewoner mee doet. Toch is hier bewust niet voor gekozen. “Mensen kiezen er eerder voor als ze zelf de keuze hebben, en het financieel een goed voorstel is. We begonnen met keukentafelgesprekken. Voor iedere woning is daarna op basis van hun gasverbruik een persoonlijke berekening gemaakt van de kosten van een overstap. Door bewoners een keuze te bieden op basis van hun eigen situatie, hebben ze echt iets om over na te denken.
Uiteindelijk hebben 17 van de 21 woningen ingestemd met het voorstel om van het gas af te gaan. Iedere bewoner maakt andere afwegingen, geld en ruimte zijn veel gehoorde bezwaren. Vaak maakt ze de techniek niet zo veel uit. Omdat ‘van het gas af’ mensen afschrikt hebben we de kosten voor een nieuw elektrisch fornuis of kookplaat meegenomen in het projectbudget.”
Peter: “Om dingen te bereiken moet je durven kiezen, maar ook bewoners respecteren en ze de tijd geven. Creëer schaarste om verder te kunnen gaan, door aan te geven tot wanneer er subsidie en begeleiding is. Verder kan je zoveel mogelijk eigenaarschap bij bewoners neerleggen, ze meenemen in de oplossing en subsidieregelingen aanpassen op huurders en eigenaar-bewoners.”
Gestapelde subsidies en maatwerk
Voor de 17 aangesloten woningen op het ZLT-net is de Stimuleringsregeling aardgasvrije huurwoningen (SAH) toegekend. Daarnaast is er gebruik gemaakt van de rijksbijdrage proeftuinen. De eigenaar van het systeem, De Warmte Maatschappij, heeft de Investeringssubsidie duurzame energie en energiebesparing (ISDE) aangevraagd. De subsidies kunnen gestapeld worden.
“Met het oog op subsidies is het verstandig duidelijkheid te scheppen over welke kant je op wil. Subsidieregelingen kunnen verwarrend werken voor bewoners. Sommige bewoners denken dat ze voor subsidie een warmtepomp moeten nemen. Ze kiezen dan een hybride warmtepomp, terwijl dat meer een tijdelijke oplossing is. Sommige subsidies en financieringsmogelijkheden zijn inkomensafhankelijk of bewoners weten niet waar ze moeten zijn voor subsidies. Bewoners moeten daarom ontzorgd worden met maatwerk.”
Toekomstplannen
Het schaalbare voorbeeldproject omvat 21 woningen. Peter: “Een overzichtelijk aantal, waarna je kan evalueren of deze oplossing het meest kansrijk is. Na eventuele aanpassingen kan er worden opgeschaald. De technieken en onderdelen zijn niet nieuw, de configuratie wel. Nieuwe aspecten moet je een kans geven, en als het warmtebedrijf garanties geeft, dan moet je daar in mee gaan.
De volgende stap is gespikkeld bezit (huur- en koopwoningen), waar collectieve oplossingen uitdagend kunnen zijn. Als optie zien we infrastructuur aanleggen als groeimodel. Dan hoeft niet iedereen op hetzelfde moment over. De investering in de individuele warmtepomp en eventueel een ander afgiftesysteem komt dan later. Er moet na aanleg van een net wel een minimumaantal aansluitingen zijn om het rendabel te maken. Nieuwe aansluitingen worden dan gerealiseerd als er een nieuwe huurder of eigenaar komt. Het zou fijn zijn als de overstap op den duur steeds sneller gaat. Toch moet je niet te veel druk erop willen leggen, want dan raak je bewoners kwijt.”
Contact