Het elektriciteitsnet is in een groot deel van Nederland vol. Stephan Brandligt, coördinator Actieagenda netcongestie laagspanningsnetten, vertelt over de stappen die gemeenten en netbeheerders nu moeten zetten. Zonder verdere uitbreiding van het elektriciteitsnet kunnen woningen en gebouwen slechts in mindere mate verder verduurzaamd worden.
De vraag naar, en het aanbod van, elektriciteit is harder gegroeid dan de uitbreiding van het elektriciteitsnet. Hierdoor is netcongestie ontstaan, het net is vol. De Actieagenda netcongestie laagspanningsnetten beschrijft oplossingen:
- Het uitbreiden en verzwaren van het elektriciteitsnet;
- Verbeteren van inzicht in de toekomstige belasting van de laagspanningsnetten;
- Het efficiënter gebruiken van het laagspanningsnet.
Gemeenten aan zet voor de verzwaring
Het versnellen en verzwaren van het net vindt altijd plaats ergens binnen de gemeentegrenzen. Hierdoor zijn gemeenten aan zet voor het verzwaren, vertelt Stephan. “In de Actieagenda staan voor verzwaring 2 belangrijke items op de planning: een wijkgerichte aanpak en standaardisatie.”
Wijk voor wijk
Er wordt nu vaak gekeken waar netcongestie optreedt en dat wordt dan aangepakt. “Dat is inefficiënt. We moeten naar een wijkgerichte aanpak, waarbij gemeenten en netbeheerders hun planningen op elkaar afstemmen. Gemeenten moeten stil staan bij de planning. Warmtenetten zijn bijvoorbeeld een verstandige optie, want dan blijft er ruimte over op het elektriciteitsnet. Maar warmtenetten gaan, qua planning, bijvoorbeeld niet samen met de vervanging van het riool. Een warmtenet aanleggen gaat wel samen met netverzwaring, maar dat is minder logisch. Want de komst van een warmtenet maakt netverzwaring minder noodzakelijk. Deze uitgedachte plannen komen in de transitievisie warmte, die in ieder geval voor het eind van 2026 geüpdatet moet zijn.”
Standaardisatie
Dan de transformatiehuisjes: “Waar komen de komende 25 jaar de 50.000 extra transformatiehuisjes en kabels en leidingen voor de verzwaring van het elektriciteitsnet? Nu wordt er per huisje onderhandeld over de prijs, plaats en het uiterlijk. We moeten toe naar standaardisatie van de huisjes, dit scheelt tijd en geld. Gemeenten die meer maatwerk willen, moeten hier meer financiële middelen en tijd voor inruimen. Gemeenten en netbeheerders moeten daarnaast regelen dat er binnen de organisatie 1 aanspreekpunt is, en ze niet langs 5 verschillende afdelingen hoeven.”
Inzicht en efficiëntie met slimme en bestuurbare apparaten
Het gebruiken van slimme meters is een manier om in te zien waar het elektriciteitsnet belast wordt. “Slimme meters hebben veel gegevens, maar daar kunnen we niet bij door strenge privacyregels. Dit moeten we anders inrichten. Het gaat er niet om dat we van inwoners persoonlijk willen weten welk apparaat aanstaat, maar het gaat om opgetelde gegevens van een wijk of buurt om plannen te maken.”
Daarnaast kunnen van buitenaf bestuurbare apparaten helpen om te spreiden en efficiënter gebruik te maken van het laagspanningsnet. “Netbeheerders zouden bijvoorbeeld bij oververhitting of een overvol elektriciteitsnet warmtepompen terug kunnen zetten van 100% naar 80%. Dit gebeurt nu nog niet, want in Nederland komt men dan met het zwartste scenario ‘dan zit ik in de kou’. In het buitenland worden al bestuurbare apparaten gebruikt, en daar zit niemand in de kou. Gemeenten moeten inwoners hier een duidelijk verhaal over vertellen.”
Rechtvaardige energietransitie, ook voor gemeenten
Netbeheerders hebben van gemeenten informatie nodig over in welke wijken ze kunnen starten, dit hoeft niet gelijk voor alle wijken. “Ik roep gemeenten op de TVW te concretiseren. Grotere gemeenten of gemeenten met netcongestiekennis kunnen eerder concrete afspraken met netbeheerders maken. Hierdoor komen deze gemeenten hoger op de stapel bij netbeheerders, wat kan leiden tot verschillen tussen gemeenten. Niet iedereen kan weliswaar bovenop de stapel liggen, maar er moet wel een evenredige verdeling komen. In sommige regio’s wordt al goed samengewerkt en kennis uitgewisseld, zoals in de Drechtsteden.”
Iedereen is zoekende
“Het kost allemaal tijd, dat is niet erg, als je maar begint. Richt je op de samenwerking met andere gemeenten en netbeheerders. Netbeheerders zijn ook zoekende, ze komen nu in politiek vaarwater terecht, omdat ze met gemeenten moeten overleggen. Dat waren ze tot nu toe niet gewend. Er gebeuren daardoor soms nieuwe of niet handige dingen. Wees mild voor elkaar als het mis gaat, zelf doe je het waarschijnlijk ook niet perfect en blijf elkaar opzoeken.”
Meer informatie