De feestelijke opening van de Clauscentrale in Maasbracht herinner ik me alsof het gisteren was. Het was in 1977. Mijn vader was chef bij de Provinciale Limburgse Elektriciteitsmaatschappij, de PLEM. Het was zijn centrale en ik vond hem een held. In z’n mooie nieuwe pak hield hij een gloedvol praatje, ik kreeg taart en limonade gazeuse. De hele regio had stroom dankzij de prachtige nieuwe centrale. En ook dankzij de kolen uit de mijn waar mijn ooms werkten. Wie stroom nodig had, kreeg het gewoon. In de veertigjarige loopbaan van mijn vader bij de PLEM maakte hij slechts één reorganisatie mee. Verder veranderde er nauwelijks iets. Wat was het leven overzichtelijk toen.
Hoe anders is het nu met de complexiteit van de energie- en warmtetransitie. De accounthouders van het Nationaal Programma Lokale Warmtetransitie (NPLW) bezochten het afgelopen jaar alle gemeenten en brachten in kaart wat er in gemeenten allemaal speelt rond de warmtetransitie. De rode draden staan in de monitor Lokale Warmtetransitie in Beeld. Ongeveer de helft van de gemeenten is bezig met het uitwerken van de transitievisie warmte in gebiedsgerichte uitvoeringsplannen. Anderen werken niet zo planmatig en besteden vooral aandacht aan isoleren, energiearmoede en fixteams. De meeste gemeenten kiezen vooralsnog voor een individuele warmtestrategie waarbij inwoners zelf verantwoordelijk zijn om hun woningen voor te bereiden op een gasloze toekomst. Een kwart van de gemeenten is van plan voor 2030 een warmtenet aan te leggen, meestal de grotere gemeenten. Tussen gemeenten zijn er grote verschillen, de één heeft – bij wijze van spreken - anderhalve duurzaamheidsambtenaar, de ander een afdeling van vijftig mensen.
Hoe groot ook de variëteit, elke gemeente heeft de regietaak voor de lokale warmtetransitie. Onze opdracht is om gemeenten – in alle verscheidenheid – daarbij zo goed mogelijk te ondersteunen. Gemeentelijke regie op de warmtetransitie is superbelangrijk; inwoners en ook woningcorporaties en andere partners willen duidelijkheid. Daarnaast is het cruciaal om elektriciteit en warmte in samenhang te plannen. Door netcongestie spreekt het niet vanzelf dat iedereen zomaar kan overstappen op een warmtepomp. Alles grijpt in elkaar en nog weinig is uitgekristalliseerd. Gemeenten staan op een berg van onbekenden en onzekerheden; in de mist moeten ze een pad kiezen en besluiten welke afslagen te nemen.
Met het oog op de monitor en de vraag van gemeenten, maakten wij een Meerjarenprogramma. Hoe gaan we gemeenten helpen met een opgave die enorm complex is, en die elke gemeente anders aanpakt? Bij NPLW is op één plek, bij één loket, alle beschikbare informatie te vinden. We bieden gemeenten, samen met partners zoals provincies, inzicht en overzicht, bijvoorbeeld in het samenwerken met alle partijen, zoals netbeheer, de installatiebranche en corporaties. We delen kennis en praktijkvoorbeelden, hoe kun je het aanpakken? We zijn vraagbaak en sparringpartner, ambtenaren die het met z’n weinigen moeten oplossen willen we ontzorgen waar we kunnen.
De wereld is niet meer zoals toen mijn ouders – en iedereen – gas kregen, en blij de kolenkachel de deur uitdeden met de kolenkit erbij. Inwoners zijn mondiger, het vanzelfsprekende gezag van de overheid is verdwenen. In tijd van transitie is er geen zekerheid en tegelijk heb je vertrouwen in de overheid nodig om mensen mee te krijgen in alle veranderingen. Waar kan dit vertrouwen op rusten als er geen zekerheid is? Met zorgvuldigheid, eerlijkheid en transparantie komen we allicht een eind. Overzicht en inzicht in het beste van onze gezamenlijke kennis helpen ook. Daarvoor kun je bij ons terecht. Tot gauw!
Maureen van Eijk is directeur van het Nationaal Programma Lokale Warmtetransitie
maureen.eijk@nplw.nl