Participatiewetten en -regels

Participatie is niet alleen belangrijk om draagvlak te creeren voor de warmtetransitie. Het is ook verankerd in de wet- en regelgeving die ten grondslag ligt aan de warmtetransitie. We leggen hier uit met welke wetten en regels je rekening moet houden als het gaat om participatie.

Klimaatakkoord

Een belangrijke pijler in het Klimaatakkoord is om te komen tot zo veel mogelijk draagvlak en acceptatie van het klimaatbeleid. Het Klimaatakkoord bevat dan ook een hoofdstuk dat volledig is gewijd aan het bevorderen van draagvlak.

Omgevingwet

Participatie is ook een belangrijke pijler binnen de Omgevingswet. Hoe die participatie eruit ziet is niet vastgelegd. Volgens de Nota van Toelichting van het Omgevingsbesluit is participatie altijd maatwerk en afhankelijk van de specifieke kenmerken van het project of activiteit en de omgeving. Toch betekent dat niet dat er geen verplichtingen zijn. Afhankelijk van het type wettelijk instrument dat wordt gebruikt zijn er 3 soorten participatie mogelijk:

Kennisgeving. Vantevoren wordt omschreven wie worden betrokken, waarover en wanneer. Wat de rol is van het bevoegd gezag en de initiatiefnemer en waar meer informatie beschikbaar komt.
Motiveringsplicht. Bij het besluit wordt aangegeven hoe burgers, bedrijven, maatschappelijke organisaties en bestuursorganen zijn betrokken bij de voorbereiding en wat de resultaten daarvan zijn.
Aanvraagvereiste. De initiatiefnemer moet aangeven of - en zo ja hoe - hij aan participatie heeft gedaan en wat er met de uitkomsten is gebeurd. Het bevoegd gezag betrekt deze informatie bij de integrale belangenafweging.

Op aandeslagmetdeomgevingswet.nl vind je een overzicht van welk soort participatie bij welk instrument hoort en wie verantwoordelijk is voor het naleven van de participatieregels.

Ga naar aandeslagmetdeomgevingswet.nl

Participatiebeleid

De zogeheten motie-Nooren heeft ertoe geleid dat er in het Omgevingsbesluit een regeling is opgenomen die gemeenten, provincies en waterschappen verplicht een participatiebeleid op te stellen. Bij de vaststelling van een omgevingsvisie, een programma, een omgevingsplan, een provinciale omgevingsverordening of een waterschapsverordening moeten zij motiveren in op welke manier aan dit participatiebeleid is voldaan.

Belangenafweging

Dat de manier waarop participatie plaats moet vinden niet is vastgelegd betekent niet dat als je gemeente helemaal vrij bent om te doen wat je wilt. De overheid is gebonden aan de algemene beginselen van behoorlijk bestuur en moet besluiten nemen op basis van een zorgvuldige belangenafweging. Participatie maakt onderdeel uit van die zorgvuldige belangenafweging. Daarom moet je kunnen aantonen hoe die belangenafweging heeft plaatsgevonden. Wordt dat niet of onvoldoende gedaan? Dan kan dit mogelijk voor de bestuursrechter of de afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State reden zijn om het besluit te vernietigen of buiten toepassing of onverbindend te laten verklaren.

Algemene wet bestuursrecht

Op een ontwerpbesluit - zoals de vaststelling van een omgevingsvisie, een programma, een omgevingsplan of wijziging omgevingsplan of een projectbesluit - kunnen volgens de Algemene wet bestuursrecht (Awb) zienswijzen worden ingediend. In zekere zin is dat ook een vorm van formeel vastgelegde participatie. Het is echter ook altijd de bedoeling dat er publieksparticiatie plaatsvindt voordat een ontwerpbesluit wordt ingediend.

Jurisprudentie

De Omgevingswet geldt op dit moment nog niet. Toen wordt ookHoewel participatie op dit moment nog niet in de wet is opgenomen als een motiveringsplicht (de Omgevingswet is immers nog niet in werking getreden), zijn er wel gemeenten die daarover beleid hebben opgesteld. Hier volgen onderdelen uit twee uitspraken die gaan over participatie en het verkrijgen van draagvlak.

Draagvlak bij aanleg van een zonnepark. Deze uitspraak volgde op een zaak over de aanleg van een zonnepark waarvoor te weinig draagvlak bij omwonenden zou bestaan. Volgens de uitspraakt bleek niet het daadwerkelijk verkrijgen van het draagvlak doorslaggevend, maar de inspanning om dit draagvlak met behulp van participatie te verkrijgen.
Participatie bij aanleg van een windpark. Interessant in deze zaak is de overweging dat het niet nakomen van de inspanningsverplichting om maatschappelijk draagvlak te vergroten, een reden kan zijn voor een bestuursorgaan om geen medewerking te verlenen aan de besluitvorming die nodig is voor een project. In dit specifieke geval had de initiatiefnemer voldoende inspanningen geleverd, gericht op het peilen en vergroten van draagvlak onder omwonenden.