Voor verwarming én warm water in de badkamer en keuken kun je voor een individuele woning - al dan niet in combinatie met een bedrijfsruimte - een bioketel gebruiken. Deze ketel vervangt de aardgasgestookte cv volledig. Bestaande leidingen en radiatoren voor verwarming kunnen blijven. Het pand wordt dan aardgasvrij verwarmd. De gasaansluiting kan dus worden afgesloten, mits er elektrisch wordt gekookt. De bioketels moeten voldoen aan strenge eisen voor de uitstoot van onder andere fijnstof en stikstof.

Laatste update: september 2021

Werking bioketel

De bioketel werkt hetzelfde als een HR-gasketel, maar dan op hout in plaats van op aardgas. Door hout in de ketel te verbranden, wordt water verwarmd. Dat gaat via leidingen naar de radiatoren of vloerverwarming én naar de aansluitingen voor tapwater. Voor een optimale werking van de ketel is het nodig om een buffervat voor het warme water te installeren. De ketel staat in een aparte ruimte, bijvoorbeeld in de bijkeuken of garage. Hij werkt volautomatisch, je moet alleen zorgen dat er voldoende brandstof is.

Een bioketel is iets anders dan een pellet- of houtkachel. Een kachel verwarmt meestal één kamer, met een pelletkachel-cv kun je wel hele huis verwarmen, maar een bioketel is een cv-ketel voor je verwarming én je warme water. Ook qua energiezuinigheid en uitstoot zijn bioketels niet te vergelijken met open haarden of oude houtkachels. Ze zijn vele malen schoner en zuiniger.

Bioketels voor woningen hebben een vermogen nodig van enkele tientallen kW (kilowatt), afhankelijk van het te verwarmen volume. Voor woningen in combinatie met bedrijfsactiviteiten, bijvoorbeeld een agrarisch bedrijf, of landhuizen kan het gaan om bioketels van enkele honderden kW.

Geschiktheid

Bioketels zijn geschikt voor panden waar andere duurzame oplossingen economisch minder aantrekkelijk of niet mogelijk zijn. Bijvoorbeeld bij oudere huizen. Daar zijn de investeringen voor het geschikt maken voor een laagtemperatuurverwarmingssysteem relatief hoog. Of bij monumenten waar geen aanpassingen gedaan mogen worden of woningen in het buitengebied. Ook voor woningen die worden gecombineerd met een bedrijfsruimte is een bioketel een interessant alternatief. Bijvoorbeeld een agrarisch bedrijf of woningen met een praktijkruimte. Een bioketel - inclusief warmtebuffer en hout- of pelletopslag - vraagt meer ruimte dan een gasketel. Grotere woningen en woningen in het buitengebied hebben deze ruimte meestal. 

Houtpellets zijn voor de meeste huishoudens het meest praktisch: ze zijn makkelijk in gebruik en er is minder opslagruimte voor nodig dan voor houtsnippers of houtblokken. Op houtsnippers gestookte ketels kunnen vooral voor boerderijen/agrarische bedrijven, landhuizen en woningen met bedrijfsruimte een goede optie zijn. Deze hebben een relatief hoge warmtevraag. De goedkopere houtsnippers wegen dan op tegen de wat duurdere ketels die je daarvoor nodig hebt.

Duurzaamheid

Een bioketel kleiner dan 500 kW moet voldoen aan de ecodesign emissie-eisen uit 2020 voor onder andere fijnstof en stikstof (NOx). Als de bioketel ook gebruikt wordt voor een bedrijfsactiviteit, bijvoorbeeld een agrarisch bedrijf, moet het bedrijf meestal ook voldoen aan de eisen van het Activiteitenbesluit en mogelijk de Wet Natuurbescherming.

Ondanks dat kan de bioketel overlast geven voor omwonenden, omdat bij de verbranding van hout wat fijnstof vrijkomt. Dat gebeurt niet bij de verbranding van aardgas. Met een ketel van goede kwaliteit, die goed is geïnstalleerd, is de overlast van een bioketel beperkt. In wijken met dichte bebouwing moet je vanwege fijnstof terughoudend zijn met bioketels. Staan woningen wat verder uit elkaar, dan kan een bioketel zonder overlast als hoofdverwarming worden gebruikt.

Herkomst van biomassa

Het merendeel van houtpellets die in Nederland te koop zijn, komen uit eigen land of West-Europa en worden gemaakt van snoeihout van bos-, natuur -en landschapsbeheer of zaagsel van houtverwerkende bedrijven. Sommige keurmerken voor houtpellets zeggen iets over de duurzaamheid van het bosbeheer (zoals PEFC) en de CO₂-balans van het bos (zoals Better Biomass). Houtsnippers komen vooral uit Nederland en zijn eveneens afkomstig van snoeihout en tophout van bos- natuur- en landschapsbeheer. Ook houtsnippers kunnen worden geleverd met het Better Biomass-keurmerk.

CO2-uitstoot bij winning en transport van houtige biomassa

Ondanks uitstoot bij productie en transport van houtige biomassa is de totale CO₂ emissie veel minder dan bij fossiele verbranding. Er wordt ongeveer 7 keer zoveel CO₂  uitstoot vermeden dan dat het kost om deze houtige biomassa te produceren en transporteren. Ook als bijvoorbeeld houtpellets per schip geleverd worden. 

CO₂-uitstoot bij winning en transport van houtige biomassa

Ondanks CO_2-uitstoot bij productie en transport van houtige biomassa is de totale CO_2-emissie fors minder dan bij fossiele verbranding. Er wordt dan ongeveer 7 keer zoveel CO_2-uitstoot vermeden dan dat het kost om deze houtige biomassa te produceren en transporteren, ook als bijvoorbeeld houtpellets per schip van overzee komen. 

CO₂-uitstoot bij verbranding van houtige biomassa

Het klopt dat bij de verbranding van biomassa CO₂ vrijkomt, maar dat is CO₂ die recent is vastgelegd in de biomassa en dus kortgeleden uit de lucht is gehaald. Dit wordt kortcyclisch genoemd, in tegenstelling tot CO₂ die in een ver verleden is vastgelegd in fossiele bronnen. De CO₂ uit verbranding van biomassa wordt door de EU dan ook als CO₂-neutraal gezien, op voorwaarde dat gaat om bos met duurzaam bosbeheer

Duurzaam bosbeheer

Bij duurzaam bosbeheer wordt rekening gehouden met sociale, ecologische én economische aspecten. Bij voorkeur zijn deze gecertificeerd met bijvoorbeeld een FSC- of PEFC-keurmerk voor duurzaam bosbeheer. Het Better Biomass-keurmerk houdt daarnaast ook rekening met de CO₂-balans van het bos. Het Better Biomass-keurmerk (onderdeel van het ketencertificatiesysteem NTA 8080) voor houtpellets en -snippers geeft aan dat de hele keten voldoet aan de richtlijn en waarborgt de duurzaamheid van de gebruikte biomassa. 

Beschikbaarheid van biomassa

Het PBL verwacht voor 2030 geen problemen bij de beschikbaarheid van biomassa en na 2030 een verschuiving van de inzet van resthout van bio-energie naar zogeheten ‘biobased’ producten: producten gemaakt van bio-grondstoffen in plaats van fossiele bronnen. Daarnaast kan er meer biomassa uit resthout beschikbaar komen door onder andere efficiënter bos- en natuurbeheer en extra aanplant. Ook andere, nog onbenutte, laagwaardigere biomassastromen kunnen alsnog worden gebruikt. Er groeit momenteel meer biomassa dan dat er geoogst wordt in Nederland en de ons omringende landen.

Betrokken partijen

Wat betekent de inzet van een bio-ketel voor betrokken partijen?

Gebouweigenaren / bewoners

Een bioketel vraagt een hogere investering dan een gasgestookte cv-ketel. Een bioketel verdient zich terug door de lagere brandstofkosten. Woningen met een relatief hoge warmtevraag verdienen de bioketel sneller terug. Als er een gasaansluiting is dan kan deze, mits er elektrisch wordt gekookt, worden afgesloten. Bestaande leidingen en radiatoren voor verwarming kunnen blijven. Een woning moet voldoende ruimte hebben voor de bioketel, de warmtebuffer en opslag voor hout. 

Gemeente

De gemeente heeft geen rol bij de installatie van bioketels in individuele woningen van particulieren. Wanneer er sprake is van een bedrijfsactiviteit wel, namelijk bij de vergunningverlening.

Stand van de techniek

Bioketels zijn bewezen techniek. De techniek ontwikkelt zich steeds verder - met nadruk op hogere energie-efficiëntie - lagere emissies, vergaande automatisering en daarmee een steeds optimalere werking en steeds groter gebruiksgemak. Er zijn ketels verkrijgbaar met een geïntegreerd of nageschakeld deeltjesfilter voor extra afvang van fijnstof. In andere Europese landen zoals Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland en de Scandinavische landen is nog veel meer ervaring met houtstook bij woningen.

Meer informatie

• Op de website van RVO vind je informatie over bio-energie en over de verbranding in ketels en kachels

• In de Nationale Energieatlas vind je verschillende kaarten over het potentieel aan biomassa per gemeenten: 

• Overzicht van de argumenten voor- tegen biomassa staat in een rapport van het PBL

• Op betterbiomass.com lees je meer over het keurmerk voor duurzame biomassa.  

• Uitgebreide informatie over hoe een woonhuis energiezuiniger en duurzamer gemaakt kan worden met een biomassaketel, inclusief de kosten, de besparingen en tips voor een goede installatie vind je op de website www.verbeterjehuis.nl.